ناهید نصیحت؛ رضوان باغبانی
چکیده
در دوران امام رضا (ع)، به دلیل تحولات فرهنگی سیاسی جامعه، گفتمان های گوناگونی سربرآورند که هر کدام از آنها به دفاع از ایدئولوژی خود پرداختند. در این میان، مناظراتی بین امام رضا (ع) و بزرگان ادیان شکل ...
بیشتر
در دوران امام رضا (ع)، به دلیل تحولات فرهنگی سیاسی جامعه، گفتمان های گوناگونی سربرآورند که هر کدام از آنها به دفاع از ایدئولوژی خود پرداختند. در این میان، مناظراتی بین امام رضا (ع) و بزرگان ادیان شکل گرفت. امام در میدان نبرد اندیشۀ حق و باطل، تلاش می کند با استدلال های عقلی و نقلی به اثبات حقانیت اسلام بپردازد. نوشتار پیشرو، به روش توصیفی تحلیلی و با هدف تبیین راهبردهای امام در ارتقای فکری جامعه به واکاوی مناظرۀ ایشان و روند شکل گیری معنا در آن می پردازد و در این مسیر، از رویکرد نشانه معناشناسی استفاده می کند؛ رویکردی که در یک فرایند پویا و جهت مند، به دنبال نفوذ به عمق معانی نهفته در چارچوب گفتمان است و کارکردهای آن را تبیین می کند. همچنین، نشانه معناشناسی بهعنوان ابزاری علمی، امکان تحلیل روشمند متون را فراهم می آورد. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه معنا می تواند از ورای القا به تولید برسد و نظام گفتمانی خاصی بهوجود آورد. یافته ها نشان می دهد که راهبردهای القایی استدلال و اقناع سازی، از جمله راهبردهای تعاملی است که در مناظره ها استفاده می شود. امام طی این فرایندهای مجابی، بر اساس قدرتی که از درون ایشان می جوشد، به تولید کلام می پردازد. در نتیجۀ این تولید، گسترۀ کلام افزایش می یابد و کنشگر مقابل به شناخت می رسد. پس از رسیدن به این شناخت است که کنشگران (جاثلیق، رأس الجالوت، هیربد اکبر و عمران صابی) تسلیم می شوند و حقانیت اسلام به اثبات می رسد.